เกณฑ์ในการจัดสรรอวัยวะ สภากาชาดไทย

ความดีที่ไม่สิ้นสุด คือ การอุทิศอวัยวะเมื่อยามสิ้นสูญ

เกณฑ์ในการจัดสรรอวัยวะ

การจัดสรรอวัยวะเป็นงานที่ยากลำบากอย่างหนึ่งในกระบวนการบริจาคอวัยวะ? ด้วยอวัยวะบริจาคเป็นทรัพยากรอันมีค่าที่มีอยู่จำกัด ศูนย์รับบริจาคอวัยวะฯซึ่งได้รับมอบหมายให้เป็นผู้ดูแลการจัดสรรอวัยวะ จึงต้องดำเนินการให้สามารถนำอวัยวะไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อผู้ป่วยอย่างแท้จริง เป็นไปตามนโยบายของศูนย์รับบริจาคอวัยวะ คือ จัดสรรอวัยวะอย่างเป็นธรรม เสมอภาค ถูกต้องตามหลักวิชาการ และไม่มีการซื้อขาย หลักสำคัญในการจัดสรรอวัยวะ คือ

1. จัดสรรให้กับผู้ที่มีความจำเป็นก่อน คือผู้ป่วยที่มีการหนักมาก อาจเสียชีวิตได้หากไม่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ ได้แก่ ผู้รอรับการปลูกถ่ายหัวใจ ปอด หัวใจพร้อมปอด และผู้รอรับการ ปลูกถ่ายตับที่มีสถานะด่วนมาก (Super Urgent) ส่วนผู้รอรับไตสามารถอยู่ได้หากได้รับการล้างไตจึงไม่อยู่ในเกณฑ์นี้
2. จัดสรรตามภูมิภาค ด้วยถือว่าอวัยวะที่ได้รับจากชุมชนใดควรให้ประโยชน์แก่ชุมชนนั้นก่อน ดังนั้น หากผู้บริจาคอวัยวะอยู่ในภูมิภาคใด จะจัดสรรให้กับผู้รอรับอวัยวะที่ลงทะเบียนไว้กับโรงพยาบาลสมาชิกศูนย์ฯ ที่อยู่ในภูมิภาคนั้นก่อน หากไม่มีจึงจัดสรรให้กับส่วนกลาง
3. จัดสรรตามลำดับ ในภูมิภาคเดียวกันถ้ามีโรงพยาบาลสมาชิกที่ปลูกถ่ายอวัยวะชนิดเดียวกันหลายแห่ง ให้จัดสรรตามลำดับ หากมีผู้บริจาคในโรงพยาบาลที่ทำการปลูกถ่ายอวัยวะเอง โรงพยาบาลนั้นจะได้รับการจัดสรรอวัยวะให้ก่อน
4. จัดสรรตามผลของเนื้อเยื่อ ในผู้รอรับไต มีเกณฑ์การจัดสรรไตโดยดูจากคะแนน ที่คำนวณจาก ความเข้ากันได้ของเนื้อเยื่อ ระยะเวลาในการรอไต ระดับภูมิต้านทานต่อเนื้อเยื่อ และอายุของผู้รอรับ

เกณฑ์การจัดสรรอวัยวะในปัจจุบันมีดังนี้

• หัวใจและปอด
• ตับ
• ไต
• ไตพร้อมอวัยวะอื่น

การจัดสรรหัวใจและปอดนั้น ทางศูนย์จะจัดสรรให้กับผู้ป่วยที่มีสถานะด่วนก่อนแล้วจึงจัดสรรตามลำดับ เกณฑ์การจัดสรรหัวใจ หัวใจและปอด ปอด จากผู้บริจาคอวัยวะสมองตาย

1. ถ้าผู้บริจาคอวัยวะ อยู่ในโรงพยาบาลสมาชิก ศูนย์รับบริจาคอวัยวะจะจัดสรรอวัยวะให้แก่โรงพยาบาลนั้น ยกเว้นมีผู้รอรับหัวใจและปอด ปอด ที่มีสถานะด่วน ในโรงพยาบาลสมาชิกอื่น
2. ถ้าผู้บริจาคอวัยวะ ไม่ได้อยู่ในโรงพยาบาลสมาชิก ศูนย์รับบริจาคอวัยวะจะ จัดสรรอวัยวะเรียงตามลำดับดังนี้
   • 2.1 ผู้รอรับการปลูกถ่ายอวัยวะที่มีสถานะด่วน
   • 2.2 ผู้รอรับการปลูกถ่ายอวัยวะที่ลงทะเบียนไว้กับ โรงพยาบาลสมาชิกที่อยู่ในอันดับแรกของการจัดสรร
   • 2.3 เมื่อทำผ่าตัดปลูกถ่ายอวัยวะแล้ว โรงพยาบาลสมาชิก นั้น จะลดลำดับเป็นอันดับสุดท้ายของการจัดสรรครั้งต่อไป

อ่านเกณฑ์เพิ่มเติม

การจัดสรรตับนั้น ทางศูนย์ฯ จะจัดสรรให้กับผู้ที่มีสถานะด่วนมากก่อน แล้วจึงจัดสรรตามลำดับเกณฑ์การจัดสรรตับ จากผู้บริจาคอวัยวะสมองตาย

1. ถ้าผู้บริจาคอวัยวะ อยู่ในโรงพยาบาลสมาชิก ศูนย์รับบริจาคอวัยวะจะจัดสรรอวัยวะให้แก่โรงพยาบาลนั้น ยกเว้นมีผู้รอรับตับที่มีสถานะด่วนมาก (Superurgent) ในโรงพยาบาลสมาชิกอื่น
2. ถ้าผู้บริจาคอวัยวะ ไม่ได้อยู่ในโรงพยาบาลสมาชิก ศูนย์รับบริจาคอวัยวะจะ จัดสรรอวัยวะเรียงตามลำดับดังนี้
   • 2.1 ผู้รอตับที่มีสถานะด่วนมาก
   • 2.2 ผู้รอตับที่มีหมู่เลือดตรงกันกับผู้บริจาคที่ลงทะเบียนไว้กับ โรงพยาบาลสมาชิกที่อยู่ในอันดับแรกของการจัดสรรก่อน แล้วจึงจัดสรรตามลำดับ
   • 2.3 ผู้รอตับที่มีหมู่เลือดเข้ากันได้กับผู้บริจาคที่ลงทะเบียนไว้กับ โรงพยาบาลสมาชิกที่อยู่ในอันดับแรกของการจัดสรรก่อน แล้วจึงจัดสรรตามลำดับ
   • 2.4 เมื่อทำผ่าตัดปลูกถ่ายอวัยวะแล้ว โรงพยาบาลสมาชิกนั้น จะลดลำดับเป็นอันดับสุดท้ายของการจัดสรรครั้งต่อไป

อ่านเกณฑ์เพิ่มเติม

เกณฑ์การจัดสรรไต จากผู้บริจาคอวัยวะสมองตาย เกณฑ์การจัดสรรไตจากผู้บริจาคอวัยวะสมองตาย ไตที่ได้รับบริจาคจากผู้บริจาคสมองตาย ทั้ง 2 ข้าง มีเกณฑ์ในการจัดสรรดังนี้

1. ไต 1 ข้าง จัดสรรให้กับผู้รอรับการปลูกถ่ายไตที่ได้ลงทะเบียนไว้กับศูนย์รับบริจาคอวัยวะ ที่มีผล HLA crossmatching ได้ผลลบ โดยคัดเลือกตามเกณฑ์ต่อไปนี้
   • 1.1 จัดสรรไตให้กับผู้ที่มี HLA ตรงกันทุกตัว หรือ zero mismatch เป็นอันดับแรก โดยผู้บริจาคมีหมู่โลหิตตรงกับผู้รอรับ หรือมีหมู่โลหิต ABO compatible
   • 1.2 ถ้า HLA ไม่ identical หรือ zero mismatch ตามข้อ 4.1.1 จะจัดสรรให้กับ ผู้ที่มีหมู่โลหิต ABO ตรงกัน ที่มีคะแนนสูงสุด ตามหลักเกณฑ์การให้คะแนน ดังนี้
     • 1.2.1 คะแนนจาก HLA mismatch
     • 1.2.2 คะแนนจาก HLA antibody (PRA)
     • 1.2.3 คะแนนจากระยะเวลาการรอรับไต (waiting time)
     • 1.2.4 คะแนนจากอายุ
2. ไตอีก 1 ข้าง ให้กับผู้รอรับการปลูกถ่ายไตที่ลงทะเบียนไว้กับโรงพยาบาลสมาชิกที่ทำหน้าที่เป็น ทีมผ่าตัดผู้บริจาคอวัยวะ โดยมีเงื่อนไขดังนี้
   • 2.1 ผู้บริจาคอวัยวะ อยู่ในโรงพยาบาลที่ไม่ได้เป็นโรงพยาบาลสมาชิกศูนย์รับบริจาคอวัยวะ จะจัดสรรไต 1 ข้างให้กับ โรงพยาบาลสมาชิกที่อยู่ในอันดับแรกของ
   • 2.2 การจัดสรรไต เมื่อโรงพยาบาลสมาชิกนั้นได้รับไตแล้ว จะถูกลดเป็นอันดับสุดท้ายในการจัดสรรครั้งต่อไป
   • 2.3 ผู้บริจาคอวัยวะ อยู่ในโรงพยาบาลสมาชิก ให้โรงพยาบาลนั้นทำ หน้าที่เป็นทีมผ่าตัดผู้บริจาคอวัยวะ และได้รับไต 1 ข้าง โดยไม่ลดอันดับในการ จัดสรรครั้งต่อไป
     • 2.3.1 ผู้บริจาคอวัยวะ อยู่ในโรงพยาบาลส่วนภูมิภาค ให้โรงพยาบาลสมาชิกที่อยู่ใกล้ที่สุดในภูมิภาคนั้น ตามการแบ่งพื้นที่ในการจัดสรรไตสำหรับโรงพยาบาลสมาชิกในส่วนภูมิภาค ทำหน้าที่เป็นทีมผ่าตัด ผู้บริจาคอวัยวะและได้รับไต 1 ข้าง
     • 2.3.2 โรงพยาบาลสมาชิกที่ทำหน้าที่เป็นทีมผ่าตัดผู้บริจาคอวัยวะในอันดับ 1 เมื่อได้รับการจัดสรรไต ต้องพร้อมที่จะผ่าตัดนำไตออก แม้ว่าจะไม่มี ผู้รอรับ (recipient) ที่เหมาะสมกับไตข้างนั้น หรือไม่ขอรับไตข้างนั้น หากทีมผ่าตัดผู้บริจาคอวัยวะไม่พร้อมที่จะทำผ่าตัดนำไตออก จะลดอันดับในการจัดสรรอวัยวะเป็นอันดับสุดท้ายในการจัดสรร ยกเว้นได้แจ้งเป็นลายลักษณ์อักษรไว้ก่อน
     • 2.3.3 เมื่อทีมผ่าตัดผู้บริจาคอวัยวะ ทำผ่าตัดนำไตออกแล้ว หากไม่รับไตข้าง ที่ได้รับการจัดสรร ให้มอบไตข้างนั้นแก่ศูนย์รับบริจาคอวัยวะ เพื่อจัดสรรให้กับผู้รอรับในข้อ 2.1 ที่มีคะแนนสูงสุดเป็นอันดับ 2 และโรงพยาบาลสมาชิกนั้น จะยังคงอยู่ในอันดับ 1 ของการจัดสรรครั้งต่อไป

อ่านเกณฑ์เพิ่มเติม

ในกรณีที่ผู้ป่วยที่มีความจำเป็นต้องได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะอื่นพร้อมกับไตด้วย เช่น หัวใจ ตับ และตับอ่อน เป็นต้น จะจัดสรรอวัยวะให้ตามลำดับการจัดสรรอวัยวะอื่นที่ปลูกถ่ายพร้อมกับไต

อ่านเกณฑ์เพิ่มเติม